ชำระความสำเร็จโทษตัดสิ้นซึ่งเสี้ยนหนามแผ่นดิน

ในครั้งหนึ่งนั้นพระยาสุริยอภัยพระเจ้าหลานเธอ ได้ให้ตำรวจคุมตัวกรมขุนอนุรักษ์สงครามกับขุนนางมีชื่อซึ่งเป็นสมัครพรรคพวกสามสิบเก้าคนเข้ามาถวายชำระความเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ซึ่งเป็นผู้สำเร็จราชการแผ่นดิน ขุนนาง ๓๙ คนนั้นถูกสำเร็จโทษให้ประหารชีวิตเสีย แต่ตัวกรมขุนอนุรักษ์สงครามนั้นให้เอาไว้ก่อน แล้วให้พิจารณาชำระเอาพวกเพื่อนที่สมรู้ร่วมคิดอีก ให้การซัดทอดถึงพระยาสวรรค์

                “…ครั้น ณ วันอาทิตย์ เดือน ๕ แรม ๑๐ ค่ำ จึงพระยาสุริยอภัย พระเจ้าหลานเธอ ให้ตำรวจคุมตัวกรมขุนอนุรักษ์สงครามกับขุนนางมีซื่อซึ่งเป็นสมัครพรรคพวกสามสิบเก้าคน มีอ้ายพระยาเพ็ชรชัย พระยามหาอำมาตย์ พระยากลางเมือง พระมหาเทพ หลวงราชวรินทร์ หลวงคชศักดิ์ เป็นต้น มาถวายหน้าพระที่นั่งแล้วกราบทูลว่าคนเหล่านี้เข้าพวกกับพวกกรมขุนอนุรักษ์สงครามยกมารบ จึงดำรัสให้เข้าขุนนางสามสิบเก้าคนนั้นไปประหารชีวิตเสีย และตัวกรมอนุรักษ์สงครามนั้นให้เอาไว้ก่อน แล้วให้พิจารณาชำระเอาพวกเพื่อนอีก ให้การซัดถึงพระยาสรรค์และหลวงเทพผู้น้องกับเจ้าพระยามหาเสนา พระยารามัญวงศ์จักรีมอญ พระพิซิตณรงค์ หลวงพัศดีกลางและคนเหล่านี้คิดกันให้ไปรบพระเจ้าหลานเธอ

                สมเด็จพระพุทธเจ้าอยู่หัว  จึงมีพระราชดำรัสให้ตัวกรมขุนอนุรักษ์สงคราม  พระยาสรรค์ หลวงเทพผู้น้องและนางทั้งสี่ซึ่งคิดกันนั้น ไปประหารชีวิตเสียพอกองทัพพระยาธรรมา มาถึงคุมเอาตัวกรมขุนรามภูเบศร์เข้ามาถวาย จึงดำรัสให้เอาไปประหารชีวิตเสียด้วยกันในวันนั้นกับทั้งพวกญาติวงศ์ซึ่งเจ้าตากสินบรรดาที่เป็นชายนั้น ยังเหลือแต่ราชบุตร บุตรีน้อยๆ มีเจ้าฟ้าสุพันธวงศ์อันเป็นพระราชนัดดาของพระองค์เป็นต้น และเจ้าฮั้นซึ่งเป็นน้าของเจ้าตากสินและเจ้าส่อนหอกลางซึ่งเป็นกรมหลวงบาทบริจา อัครมเหสีกับญาติซึ่งเป็นผู้หญิงนั้นให้จำเอาไว้ทั้งสิ้น….

                ฝ่ายสมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังฯเสร็จมาเฝ้าให้ตำรวจไปจับข้าราชการทั้งปวง บรรดาที่มีความคิดขัดเคืองกับพระองค์ท่านมาแต่ก่อนให้ประหารชีวิตเสียสิ้นทั้งแปดสิบคนเศษ ทั้งกราบทูลว่า “บรรดาบุตรชาน้อยๆของพระเจ้าตากสินจะขอรับพระราชทานเอาใส่เรือไปล่มน้ำทิ้งเสียสิ้น

                “สมเด็จพระอนุชาธิราช เสด็จเดินทัพมาถึงพระนครขึ้นมาเฝ้าสมเด็จพระเชษฐาธิราช ณ ท้องพระโรง ดำรัสปรึกษาราชการแผ่นดินด้วยกันและเสด็จออกจากเฝ้าให้ตำรวจไปจับข้าราชการทั้งปวง บรรดาที่มีความคิดข้อขัดเคืองกับพระองค์ท่าน มาแต่ก่อนให้ประหารชีวิตเสียสิ้นทั้งแปดสิบคนเศษ

                                แล้วสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกรมพระราชวังฯเสด็จลงมาเฝ้ากราบทูลว่าบรรดาบุตรชายน้อยๆของพระเจ้าตากสินจะขอรับพระราชทานเอาใส่เรือไปล่มน้ำทิ้งเสียสิ้น คำโบราณกล่าวไว้ว่า ตัดหวายอย่าไว้หนามหน่อ ฆ่าพ่ออย่าไว้ลูกซึ้งจะเลี้ยงไว้นั้นหาได้ประโยชน์ไม่ จะเป็นเสี้ยนหนามไปภายหน้า สมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงทรงพระอาลัย อยู่ในเจ้าฟ้าสุพันธวงศ์พระราชนัดดา จึงดำรัสแก่สมเด็จพระอนุชาธิราชเจ้าขอชีวิตไว้ด้วยกัน แล้วทรงพระกรุณาโปรดให้ปล่อย หม่อมฮั้น หม่อมส่อน หอกลางออกจากเวณจำให้พ้นโทษ….

เกริกฤทธิ์ เชื้อมงคล ,แรกสร้างพระนคร,2552,สำนักพิมพ์บางกอกบุ๊ค